Dersim Efsaneleri ve Üzerine Yapilan Carpitmalar

Dersim Efsaneleri ve Üzerine Yapilan Carpitmalar



"Ceme Munziri,
Xane Xiziri,
Qalxane wayiri..."

Muzir Bava (Munzur Baba) efsanesini duymayan yok gibidir.Özellikle internet sitelerinde birbirinden kopyalanarak yazilan yalan-yanlis bilgileri gördükce insan sasiriyor.Bunu yapanlarin cogu da Dersimli dostlarimizdir.Hic bir arastirma zahmetine bile girmemisler,sorgulamamislardir.Dersimi,Muziri tanitayim derken onlara ne kadar zararli isler yaptiklarinin farkinda olmamislar,dolayli olarak asimilasyonun bir parcasidurumuna düsmüslerdir.Bugün Muzir Bavanin kaynaginin oldugu yere asilmis olan tabelada yazili olan da bu yalan-yanlisin nerelere dayandigini gösteriryor.
Muzir Bava Efsanesi bircok kisi ,web siteleri ve kurumun - (ki bunun icinde Dersimli olanlar cok ne yazik ki) - kisaca söyledir:
"Muzir adindaki biri aganin yaninda coban olarak calismaktadir.Agasi bir gün hacca gider.Muzir agasinin esinin yanina gider ve ona agasinin caninin helva istedigini söyler.
Kadin Muzirun helva istedigini ve agasini bahane ettigini düsünse de helvayi yapar ve Munzira verir.
Agasi bir süre sonra evine döner ve herkes onu karsilamya gider,elini öperler.
-"Asil eli öpülmesi gereken Muzirdur,bana helva getirdi" der.Bundan utanan Muzir elinde dolu olan süt dolu kazanla beraber kosmaya baslar ve kirk adim atar.Her attigi adimda süt dökülür ve su akan gözeler olusur."
Bunu yazanlarin icinde ne yazik ki Dersimli bir cok insanimiz da vardir.Sistemin asimilasyon cabalarina ister istemez alet olmaktan kurtulamamislardir.Cogu Dersim web sitelerine girdiginiz zaman yukaridaki sekilde anlatilan bicimini görürsünüz Munzir Baba efsanesini...

Gercekte böylemidir?

Muzirun agasi hacca gitmismidir?

Konuyu bu acidan degerlendirelim...

Ezici bir cogunlugun (%95) Alevi inancina sahip olan bir bölge de birisinin Hacca gitmesi abesle istigaldir.Hele yerlesik düzende olan bir aganin.Islamin Anadoluya dolayisiyla Dersime gelis tarihi yaklasik 11-12. YY dir.1500 lerde Safeviler ve Sah Ismail ile olan iliskiler de bilinmektedir.Yine Pir Sultan veya soyundan insanlara ait oldugu söylenen Pülümür/Hacili köyünde bulunan ziyaret ve Dede Ocagi yine buna verilecek örnekler arasindadir.
Yavuz`un Sivas`ta ve Bati Dersim`de 40000 -ki bunun 70000 oldugunu söyleyenler de var- Aleviyi katlettigini ve Osmanlinin bu konudaki genel politikasini,seyhül-islamlara hazirlattirilmis karalayici fetvalari göz önüne alirsak Dersimde yasayan insanlarin inanclari konusunda öküz altinda buzagi aramaya gerek kalmayacaktir.
Islam ve Aleviligin Anadoluya gelisi öncesi Paganizim (Cok Tanricilik),Panteizm(Doga Tanriciligi),Zerdüslük ile olan iliskileri de unutulmamalidir.

Hac ile hicbir iliskileri günümüzde dahi bulunmayan bu insanlarin bir agasinin Hacca gidiyor olmasi garip degilmidir?
Hem cok garip hem de cok üzücüdür.Daha da garip ve trajedik olani;sistemin bilincli olarak kültürümüzü carpittigi,asimile ettigi bir zamanda bilmeden de olsa; baskalarinin ekmegine yag süren ve politikalarina alet olan kendi insanimizdir.Oysa ki; ne Munzirin agasi Hacca gitmistir ne de Dersim insani...


Bir baska versiyonunda efsane Hz.Ibrahime dayandirilmaktadir .
Rehber Kocun kizi Zarifenin anlatimi ile Muzir Bava Efsanesi söyledir:
Muzir Hz.Ibrahimin cobanidir.Bugün gözelerin oldugu yerde sürüsünü otarir ve karsisina iki kurt cikar.Munzurdan koyun isterler ve o da veremiyecegini,koyunlarin sahibinin rizasini almasi gerektigini söyler.
Kurt gidip sahibinden izin almasini ister.Muzir ise ben gidip gelinceye kadar siz sürüye saldirirsiniz der.Kurtlar saldirmayacaklarina yemin ederler.Muzir Hz.Ibrahime giderken oda kendisine "Madem ki yemin etmisler,git söyle hangisini begeniyorlarsa onu alsinlar" der.Kurtlar sürünün icerisinden bir koyun begenirler oda Muzirun kendisine ait tek koyunudur.Yedi senedir kisir olan koyun iki yavruya gebedir.Koyunu alirlar ve uzaklasirlar.Orada koyunu kuzulatirlar ve yavrularini alarak koyunu serbest birakirlar.Koyun sürüsüne karisir tekrar.Bu sirada karsidan gelen Hz.Ibrahim sürüdeki koyunlarin yarisinin siyah yarisinin beyaz renge büründügünü görür,gözlerine inanamaz.Munzira dogru kosarak "Ogul,bu keramet sana nasil geldi" der.Muzir yakalanmamak icin kacar ve her attigi adimda cikan ak süt gibi su ikisinin arasini böler.Kirkinci adiminda bastigi yerdeki suyun icinde kaybolur,gider.Inanisa göre Hz.Ibrahime oglu Ismaile karsilik gökten inen koc kurtlarin alip gittigi iki tanedir biridir.Ikinci koc ise inanligin basina gelecek en büyük felakette inecektir...

Bir baska versiyonda ise;
Sah Ismail savasta Muzirun agasindan yardim ister.Muzirun agasi adamlarini yanina alir ve Sah Ismaile destek olmaya gider.Cani helva ceker ve bu Munzira ayan olur.Gerisi yine ayni sekilde devam ediyor.

Asimilasyoncularin bunu yapmalari bir yerde anlasir.Onlar bunu bilerek ve bilincli yapiyor.
Fakat insani asil üzen sey kendi kendimize yaptigimiz asimilasyon canakciligi.
Dersim siteleri ve forumlarina baktiginiz zaman hemen hemen hepsinde bu sekildeki "Efsane" yazilidir.
Arastirmak bile gerekmez bunun icin.O cografyanin insani (Site ve forum sahipleri,kurumlar) kendi insanini taniyamayacak derecede yabanci olacaklarki bu sekilde yazilmis uydurma seyleri sitelerinde ve forumlarinda yayinlayabiliyorlar.
Asil üzücü ve düsündürücü olan budur.
Bu efsanenin bir versiyonu daha var.O da mantikli geliyor insana.
Orada ise;
Munzirin agasina Sah Ismail haber salar.Savasta yardima ihtiyaci oldugunu ve bulabildigi kadar adamiyla yardima gelmesini söyler.Munzirin agasi da adamlari ile Sah Ismaile yardima giderler.Bu sirada da cani helva ister ve bu Munzirin icine isler.Oda evin hanimindan agasi icin helva yapmasini ister.

Gerisi aynen bildigimiz gibi.Fakat Sah Ismailin yasadigi dönem (1500 lü yillar ) dikkate alindiginda bu efsane bana pek tatmin edici gelmemektedir.Inanc yönünden Munzirin agasinin Sah Ismaile yardima gitmesi dogal ve mantikli.Fakat 400-500 yil gibi bir zaman bu efsane icin cok yakin bir sürectir.Daha eskilere gitmesi,dayanmasi daha mantiklidir.
Onu da eklemeye calisacagim buraya.

Bilincli insanlarin,insanlarimizin bu ve diger konularda yapilmak istenen asimile cabalarina karsi uyanik olmasi ve her alanda mücadele etmeleri gerekmektedir.Yoksa bir iki nesil sonra Alevi olmadigimiz üzerine bile efsaneler dogarsa simdiden sasirmamak gerekir.

Kültür erozyonuna ,asimilasyona karsi insanlarimizi uyarmak görevimiz olmalidir.Lütfen degerlerimize sahip cikalim ve onlara hak ettigi önemi verelim.Muzir Bava da bizden bunu bekliyor. Gec olmadan...



Metin Kahraman

Haziran 2006