Efsaneler
Munzir Bava (Munzur Baba) Efsanesi ve Tragedyasi
"Ceme Munziri,
Xane Xiziri,
Qalxane wayiri..."
Munzir Bava (Munzur Baba) efsanesini duymayan yok gibidir.Özellikle internet sitelerinde birbirinden kopyalanarak yazilan yalan-yanlis bilgileri gördükce insan sasiriyor.Bunu yapanlarin cogu da Dersimli dostlarimizdir.Hic bir arastirma zahmetine bile girmemisler, sorgulamamislardir. Dersimi,Munziri tanitayim derken onlara ne kadar zararli isler yaptiklarinin farkinda olmamislar,dolayli olarak asimilasyonun bir parcasidurumuna düsmüslerdir.Bugün Munzir Bavanin kaynaginin oldugu yere asilmis olan tabelada yazili olan da bu yalan-yanlisin nerelere dayandigini gösteriryor.
Munzir Bava Efsanesi bircok kisi ,web siteleri ve kurumun -(ki bunun icinde Dersimli olanlar cok ne yazik ki) - kisaca söyledir:
"Munzir adindaki biri aganin yaninda coban olarak calismaktadir. Agasi bir gün hacca gider.Munzir agasinin esinin yanina gider ve ona agasinin caninin helva istedigini söyler.
Kadin Munzirun helva istedigini ve agasini bahane ettigini düsünse de helvayi yapar ve Munzira verir.
Agasi bir süre sonra evine döner ve herkes onu karsilamya gider,elini öperler.
-"Asil eli öpülmesi gereken Munzirdur,bana helva getirdi" der.Bundan utanan Munzir elinde dolu olan süt dolu kazanla beraber kosmaya baslar ve kirk adim atar.Her attigi adimda süt dökülür ve su akan gözeler olusur."
Bunu yazanlarin icinde ne yazik ki Dersimli bir cok insanimiz da vardir.Sistemin asimilasyon cabalarina ister istemez alet olmaktan kurtulamamislardir.Cogu Dersim web sitelerine girdiginiz zaman yukaridaki sekilde anlatilan bicimini görürsünüz Munzir Baba efsanesini...
Gercekte böylemidir?
Munzirun agasi hacca gitmismidir?
Konuyu bu acidan degerlendirelim...
Ezici bir cogunlugun (%95) Alevi inancina sahip olan bir bölge de birisinin Hacca gitmesi abesle istigaldir.Hele yerlesik düzende olan bir aganin.Islamin Anadoluya dolayisiyla Dersime gelis tarihi yaklasik 11-12. YY dir.1500 lerde Safeviler ve Sah Ismail ile olan iliskiler de bilinmektedir.Yine Pir Sultan veya soyundan insanlara ait oldugu söylenen Pülümür/Hacili köyünde bulunan ziyaret ve Dede Ocagi yine buna verilecek örnekler arasindadir.
Yavuz`un Sivas`ta ve Bati Dersim`de 40000 -ki bunun 70000 oldugunu söyleyenler de var- Aleviyi katlettigini ve Osmanlinin bu konudaki genel politikasini,seyhül-islamlara hazirlattirilmis karalayici fetvalari göz önüne alirsak Dersimde yasayan insanlarin inanclari konusunda öküz altinda buzagi aramaya gerek kalmayacaktir.
Islam ve Aleviligin Anadoluya gelisi öncesi Paganizim (Cok Tanricilik),Panteizm(Doga Tanriciligi),Zerdüslük ile olan iliskileri de unutulmamalidir.
Hac ile hicbir iliskileri günümüzde dahi bulunmayan bu insanlarin bir agasinin Hacca gidiyor olmasi garip degilmidir?
Hem cok garip hem de cok üzücüdür.Daha da garip ve trajedik olani;sistemin bilincli olarak kültürümüzü carpittigi,asimile ettigi bir zamanda bilmeden de olsa; baskalarinin ekmegine yag süren ve politikalarina alet olan kendi insanimizdir.Oysa ki; ne Munzirin agasi Hacca gitmistir ne de Dersim insani...
Bir baska versiyonunda efsane Hz.Ibrahime dayandirilmaktadir .
Rehber Kocun kizi Zarifenin anlatimi ile Munzir Bava Efsanesi söyledir:
“Munzir Hz.Ibrahimin cobanidir.Bugün gözelerin oldugu yerde sürüsünü otarir ve karsisina iki kurt cikar.Munzurdan koyun isterler ve o da veremiyecegini,koyunlarin sahibinin rizasini almasi gerektigini söyler.
Kurt gidip sahibinden izin almasini ister.Munzir ise ben gidip gelinceye kadar siz sürüye saldirirsiniz der.Kurtlar saldirmayacaklarina yemin ederler.Munzir Hz.Ibrahime giderken oda kendisine "Madem ki yemin etmisler,git söyle hangisini begeniyorlarsa onu alsinlar" der.Kurtlar sürünün icerisinden bir koyun begenirler oda Munzirun kendisine ait tek koyunudur.Yedi senedir kisir olan koyun iki yavruya gebedir. Koyunu alirlar ve uzaklasirlar.Orada koyunu kuzulatirlar ve yavrularini alarak koyunu serbest birakirlar.Koyun sürüsüne karisir tekrar.Bu sirada karsidan gelen Hz.Ibrahim sürüdeki koyunlarin yarisinin siyah yarisinin beyaz renge büründügünü görür,gözlerine inanamaz.Munzira dogru kosarak "Ogul,bu keramet sana nasil geldi" der.Munzir yakalanmamak icin kacar ve her attigi adimda cikan ak süt gibi su ikisinin arasini böler.Kirkinci adiminda bastigi yerdeki suyun icinde kaybolur,gider.Inanisa göre Hz.Ibrahime oglu Ismaile karsilik gökten inen koc kurtlarin alip gittigi iki tanedir biridir.Ikinci koc ise inanligin basina gelecek en büyük felakette inecektir...“
Hz.Ibrahim ve Dersim?
Hz.Ibrahimin Dersim de yasamis olduguna dair herhangi bir bilgi ve belge varmidir?
Bir baska versiyonda ise;
“Sah Ismail savasta Munzirun agasindan yardim ister.Munzirun agasi adamlarini yanina alir ve Sah Ismaile destek olmaya gider.Cani helva ceker ve bu Munzira ayan olur.“
Gerisi yine ayni sekilde devam ediyor.
Ilk yazili versiyonu Ingiliz L.Molyeux Seel tarafindan Ingiltere de yazildigi görülmektedir. 1911 de Dersime yaptigi gezide de Munzir Bava ile ilgili düsüncelerini 1914 yilinda yayinladigini görüyoruz.Ona göre;
Munzir Bava Topuzan asiretinin resisi olan Seyh Hasanin ogludur.Kisin karla kapli daglarda koyunlarini götürüp karinlari tok bir sekilde geri getirmesi babasinin sasirmasina ve onu gizlice izlemesine neden olur.Munzir karla kapli agaclara vurdukca yere yapraklar düsmekte ve hayvanlar bunlari yiyerek beslenmekte,karinlarini doyurmaktadir.Babasinin gizlice kendisini izledigini gören Munzir kizar ve ortadan kaybolur.Bir süre sonra Büyükköyde Ali Haydar Aganin yaninda cobanlik yapmaya baslar.Agasi Kerbelada iken Munzir kendisine helva götürür.Köye dönen Aganin bunu anlatmasi ve Munzirin kerametinin ögrenilmesinden ötürü kendisine gelip elini öpmek isteyen kalabaliktan kacar ve sir olur.
Bu konu basta Dersimli olmak üzere arastirmacilarin incelemesine ve aydinlatilmasina muhtactir.
Kültür erozyonuna ,asimilasyona karsi insanlarimizi uyarmak görevimiz olmalidir.Lütfen degerlerimize sahip cikalim ve onlara hak ettigi önemi verelim.Munzir Bava da bizden bunu bekliyor.
Gec olmadan...
Metin KAHRAMAN
Haziran 2006
